Samenwonen in tijden van woningnood

Samenwonen is een minder grote stap dan trouwen. Voelt je relatie goed en ben je toe aan een volgende stap, dan is samenwonen een logische ontwikkeling. Waar je bij trouwen een bewuste beslissing moet nemen, kan samenleven ook zomaar ontstaan. Het voelt misschien vrijblijvender, maar dat is het niet.

In de afgelopen periode zijn bijvoorbeeld veel stellen in verband met de ‘intelligente lockdown’ bij elkaar ingetrokken. Dat kan tijdelijk zijn, maar het kan ook zo goed bevallen dat het een permanent karakter krijgt. Goed moment om even stil te staan bij samenwonen, met name in een tijd waar de woningen niet voor het oprapen liggen.

Ben je net bij elkaar, dan is de toekomst nog ver van je bed. Je begint ergens en in de loop van de tijd bouw je samen iets op. Dat kan heel beperkt blijven wanneer je daarvoor kiest. Vaak echter raakt alles toch behoorlijk vervlochten. Als je 10 of 30 jaar ongehuwd samen bent, doet de relatie niet of nauwelijks onder voor een huwelijk.

Ongehuwd samenwonen

Toch is ongehuwd samenwonen veel kwetsbaarder, ook als je wat hebt geregeld. Vaak wordt gedacht aan een samenlevingsovereenkomst als mensen net gaan samenwonen. Dat is niet altijd zaligmakend: wat je op het moment van samenwonen belangrijk vindt, hoeft niet hetzelfde te zijn als wat je over 15 jaar belangrijk vindt. De kans is zelfs best groot dat dat niet overeenkomt. Jullie hebben je niet alleen individueel ontwikkeld, maar ook samen.

Jonge koppels laten soms een samenlevingsovereenkomst maken op aanraden van ouders of omdat ze iets specifieks willen regelen op dat moment. Rijpere koppels willen soms bepaalde zaken vastleggen of dichttimmeren die bij een vorige relatie niet goed geregeld waren. Bij een eerder huwelijk en een nare scheiding wordt vaak gezegd: nooit meer trouwen! In dat geval komt de keuze om te gaan samenwonen voort uit teleurstelling over de afloop van een huwelijk. Het besef dat het mis kan gaan is dan veel groter. De vraag is alleen of je met deze keuze, met of zonder contract, echt bereikt wat je had willen bereiken.

Aan het begin van de relatie kun je de toekomst niet overzien. Stel je voor dat je met een dosis wantrouwen een tweede relatie ingaat en het blijkt het beste te zijn wat je ooit is overkomen? Dat kan zomaar gebeuren. In een prille onzekere fase heb je een schitterende samenlevingsovereenkomst laten opstellen waarin je jezelf uitermate goed hebt beschermd. Als je daarna niets meer doet, kan dat de liefde van je leven heel erg hard treffen.

Het kan ook dat je aanvankelijk nooit gedacht had dat jullie samen oud zouden worden. Toch ben je inmiddels 16 jaar verder en voelt het als een huwelijk. Soms is er zelfs gesproken over een huwelijk, maar is het er niet van gekomen. Inmiddels heb je elkaar wel door dik en dun gesteund en veel voor elkaar betekend. Als er vervolgens iets gebeurt, lijkt dat er ineens weinig meer toe te doen.

Een ander voorbeeld: jullie zijn op jonge leeftijd gaan samenwonen en hebben geregeld wat toen van belang was. Jullie situatie is 10 jaar later totaal anders. Omdat je dacht dat het goed geregeld was, hebben jullie nooit meer naar de afspraken omgekeken. Helaas gaat het mis met de relatie. Als je je realiseert wat jullie overeenkomst nu voor jullie betekent.....

Huwelijk of geregistreerd partnerschap

Zolang het tussen jullie goed gaat, is er nog gelegenheid om zaken in overeenstemming te brengen met de nieuwe realiteit. Na een x-aantal jaar hebben jullie bewezen dat het geen bevlieging was. Dat kun je bezegelen, ongeacht wat er nog kan gebeuren in de toekomst. Soms gebeurt dat in de vorm van een huwelijk of geregistreerd partnerschap (GP). Dat huwelijk of GP schept dan verplichtingen maar ook waarborgen. Wil je dat niet, bijvoorbeeld omdat je een weerstand hebt tegen het instituut huwelijk, dan kun je ook door middel van een samenlevingsovereenkomst of een update van de oude overeenkomst een volgende stap zetten. Mocht het vervolgens alsnog niet goed gaan met de relatie, dan kan die actuele overeenkomst nu net recht doen aan de ontwikkeling die jullie samen hebben doorgemaakt.

Op straat na scheiding

We leven in een tijd van woningnood. Zolang je een dak boven je hoofd hebt, is dit mogelijk voor jou een “ver van mijn bed-show”. Starters op de woningmarkt doen heel veel moeite om aan een woning te komen. Na een scheiding is het doorgaans heel lastig om een woning te vinden, met name als je dat alleen moet doen. Samenwonen in zo’n schaars goed brengt een risico met zich mee.

Geef je een woning op om bij iemand anders in te trekken, dan is dit welbeschouwd een flink offer. De maatschappij is veranderd en je kunt steeds minder op bepaalde voorzieningen terugvallen. Dat geldt uiteraard ook voor gehuwden, maar die hebben nog iets meer waarborgen. Als samenwoners moet je het “draaiboek voor calamiteiten” in beginsel samen in elkaar zetten.

Sta je na die sprong in het diepe na één jaar weer op straat, dan is dat uitermate wrang. Naarmate het samenzijn langer heeft geduurd, wordt het steeds schrijnender: je tas pakken en een ander huis betrekken, is er niet zonder meer bij. Ben je jong en heb je geen kinderen, dan is de situatie anders dan als je met kinderen op straat komt te staan. En op latere leeftijd heb je ook weer andere uitdagingen.

Het komt voor dat één van beiden het extra zwaar krijgt, maar het kan ook dat jullie allebei niet in de woning kunnen blijven en geen andere woning kunnen vinden. Nu kun je een groot deel van deze problematiek niet voorkomen: de woningmarkt heb je niet in de hand. Of de relatie bestendig zal blijken, kun je niet op voorhand voorspellen. Risico mijden door maar niet te gaan samenwonen is ook geen optie. Je kunt niet de gelukkige momenten gaan mislopen uit angst voor een ongewisse toekomst. Bovendien zou het de krapte op de woningmarkt niet ten goede komen als niemand meer zou gaan samenwonen.

Maar wat kun je dan wel doen?

1. Vergeet de gedachte dat je beter af bent als je niets regelt, want dan is het drama doorgaans juist pas compleet. Het geeft veel meer ruimte voor strijd naarmate er minder vastligt als je uit elkaar gaat. Als een van jullie komt te overlijden, is het helemaal hartverscheurend.
2. Vergeet de gedachte dat je goed zit als je ooit iets hebt vastgelegd. Jullie hebben vast niet stilgezeten al die jaren. Kinderen, wijzigingen in inkomens of werk, huizen, verbouwingen, erfenissen, ziekte, opofferingen over en weer, loterijen: er komt van alles op je pad. Dat verandert hoe je over dingen denkt, het verandert verhoudingen, het verandert jullie, dus de kans dat jullie overeenkomst daar nog precies op aansluit is nihil.
3. Vergeet de gedachte dat het wel geregeld kan worden als er problemen komen. Dan is het te laat. Aan het einde van een relatie door overlijden heb je zorgen genoeg en kun je het niet terugdraaien dat je als langstlevende niet zo verzorgd achterblijft als jullie wellicht hadden beoogd. Bij scheiding wordt in de meeste gevallen vergeten dat het ooit wel goed (genoeg) was en dat beiden geïnvesteerd hebben in de relatie.
4. Bekijk periodiek of afspraken nog aansluiten bij jullie realiteit. Het kan zijn dat in het begin van de relatie de ene partner meer geld heeft ingebracht dan de ander, maar dat de ander dit tijdens de relatie allang heeft ingehaald. Dan is het zinvol om te zorgen dat niet alleen dat eerste op papier staat, maar ook dat laatste. Praat erover en vooral: stel het vervolgens niet uit om er wat mee te doen.
5. Wees alert bij bepaalde levensgebeurtenissen: dit zijn vaak ook gelegenheden om stil te staan bij jullie afspraken en deze daarop aan te passen.
6. Bedenk ook eens of jouw beeld van het huwelijk wel klopt. Soms is het gebaseerd op misverstanden. Soms kan het geregistreerd partnerschap een oplossing zijn als je principiële bezwaren hebt tegen het huwelijk, maar toch graag een wettelijk vangnet wilt creëren.
7. Steek je kop niet in het zand maar laat je informeren, vraag advies. Je kunt niet alles alleen bedenken, dus laat iemand met je meedenken.
8. Houd er rekening mee dat je weliswaar uit elkaar kunt willen, maar dat dit niet altijd à la minuut kan. Lastig, maar het kan een kwestie van mindset zijn. Wees creatief in het vinden van oplossingen om van een overbruggingsperiode het beste te maken. Mocht je je afvragen: “Waarom zou ik dat doen?" Enerzijds omdat er niets mis is met verantwoordelijkheid nemen voor elkaar, ook na het eindigen van een relatie en zeker als er kinderen zijn. In de tweede plaats uit puur zelfbehoud: hoe hopelozer de situatie van de ander en hoe minder je blijk geeft dat dat jou iets doet, hoe groter de kans op een strijd die je waarschijnlijk aanzienlijk langer zal bezighouden.

Wil je weten hoe het nu precies geregeld is? Vraag dan om preventief advies. Zo kun je beoordelen of je op de juiste weg bent of dat je iets moet bijsturen.