Juridische liefde

Hoe lang ik mijn vak ook uitoefen, ik blijf het een fascinerend en ongrijpbaar “moment” vinden: het omslagpunt tussen liefde en strijd. Het probleem met liefde is dat je de roze bril en de blinde vlek er in de meeste gevallen gratis bij krijgt. Gelukkig maar, want anders zouden liefde en verliefdheid aanzienlijk minder gretig aftrek vinden. Het venijn zit ‘m er ook nog eens in dat liefde soms overvalt en overrompelt en dat risicomanagement dan niet alleen geen prioriteit is maar ook bijna surrealistisch lijkt. Je houdt immers van elkaar en jullie blijven altijd samen. Laat ik voorop stellen dat dat op zich ook wel het uitgangspunt is bij de meesten en dat het ook kán.

Wat staat je te wachten als je uit elkaar gaat?

Ik ben familierechtadvocaat geworden en geen trouwambtenaar en hoewel mijn praktijk voor het grootste deel bestaat uit koppels die samen op een goede manier hun relatie willen afhechten hebben veel mensen die tegenover mij zitten geen tranen van geluk, maar van verdriet, teleurstelling, boosheid en onmacht. Dat het niet altijd goed gaat weten we allemaal en de mensen die ik spreek hebben vrijwel zonder uitzondering ook ooit dat gevoel gehad van vertrouwen en “samen één” en for better or for worse and in sickness and in health. Als dat dan onverhoopt niet lukt, kun je het natuurlijk met de herinnering aan die liefde 'gewoon' op een redelijke manier oplossen. Het hoeft geen juridisch steekspel te worden! Maar als dat wel gebeurt dan is het meestal heel erg pijnlijk en bitter.

Wie gelukkig is in zijn relatie ervaart de relatie meestal niet als iets juridisch. Zelfs al maken mensen die gaan trouwen huwelijkse voorwaarden, de praktijk wijst uit dat ze die in een la stoppen, er niet meer naar omkijken en er ook niet naar leven. In veel gevallen kiest het stel niet eens zelf voor de gang naar de notaris, maar worden zij erop gewezen door familie of de accountant.

Het dagelijks leven versus de juridische realiteit

En ook dan… hoe verloopt het dagelijks leven nu echt? Hoe ziet de dagelijkse realiteit eruit? Hoe gezellig is je relatie als je deze (voortdurend en bewust) als juridisch instituut ziet, waar je op je hoede moet zijn, alles wat je afspreekt schriftelijk in tweevoud moet vastleggen, waar je bonnetjes moet bewaren en periodiek met elkaar moet afrekenen? Daar wil je toch helemaal niet bij stil staan? Veel relaties in je leven zijn gebaseerd op overeenkomsten, regels en wetten en dan is het toch juist ook heel prettig dat “thuis” gewoon “thuis” is. Dat is voor zover ik kan beoordelen nog steeds bij het merendeel van de mensen de basis. Dat kan er door wetgeving niet uit geramd worden. 

Wat mij opvalt is dat mensen geschokt en verbijsterd zijn als zij zich bewust worden van de juridische gevolgen bij het einde van de relatie. Die komen zo vaak niet overeen met hoe zij het gedacht of bedoeld hadden samen. 

Wetsvoorstellen

Twee belangrijke wetsvoorstellen, waarvan er een inmiddels is aangenomen, beoogden wetgeving aan te passen aan de vermeende trend van afname van de lotsverbondenheid tussen partners. De beperking van de wettelijke gemeenschap van goederen zou meer bij het huwelijk in de huidige tijd passen. De wet zal er gaan komen maar is het ook echt zo dat deze de trend volgt? 
 
Bij de beoogde wijzigingen in de wetgeving rondom partneralimentatie zou de lotsverbondenheid als rechtsgrond komen te vervallen omdat die lotsverbondenheid anno nu al uitgehold zou zijn. Dit is inmiddels weer genuanceerd. En terecht, mijns inziens, want de doorsnee relatie is nog steeds één en al verbondenheid, verwevenheid en afhankelijkheden over en weer.

Het is in mijn ogen niet zo dat mensen tijdens het huwelijk autonomer zijn dan vroeger. Dat maakt het des te ingewikkeld dat de tendens wel is dat de verplichtingen of verantwoordelijkheden bij het einde van het huwelijk steeds beperkter worden. De keuze voor “versmelten” heeft immers altijd gevolgen. Het schept verwachtingen, maar ook een levensstijl.

Autonomie of “versmelten”

Een heel enkele keer tref ik mensen die vrijwel volledig autonoom zijn gebleven in de relatie of in de loop van de tijd zijn geworden. Dan is scheiden ook meestal niet meer dan een formaliteit. Dan is er weinig om over te vechten. Ik vraag me af of dat echt de toekomst zal worden. Ik geloof dat niet zo. De behoefte om samen te leven en verbinding te zoeken is mijns inziens een diepgewortelde levensbehoefte. En als huwelijkse voorwaarden – de overeenkomst die 2 mensen samen bewust en vrijwillig bij de notaris sluiten - al weinig invloed hebben op de wijze waarop mensen hun samenleving feitelijk vormgeven dan zal algemeen geldende wetgeving dat ook – of juist - niet doen. 

Dit betekent automatisch dat het contrast tussen de veiligheid binnen de relatie en de situatie bij het einde van de relatie immens groot kan zijn. En daar zit uiteindelijk toch de kern van de pijn. Het samengaan, in welke relatievorm dan ook, is altijd een risico waar je niet mee bezig wilt zijn. De relatie en alle voordelen die daaraan verbonden zijn worden een vanzelfsprekendheid. Ongeacht op wiens naam een huis staat: meestal beleef je het als “ons huis”. Degene die kookt, kookt meestal niet alleen zijn eigen potje. Als je over je pensioen nadenkt en daarvoor spaart visualiseer je het meestal als “jullie geld voor jullie toekomst”.  Mijn geld is jouw geld en andersom.

Zou het helpen als het besef duidelijker aanwezig is dat het eindig kan zijn en dat dat gevolgen kan hebben? Willen mensen dan nog wel kinderen krijgen samen of huizen kopen samen? Je hiervan voortdurend bewust zijn, kan zomaar de relatie om zeep helpen. En blijft het besef ook daadwerkelijk hangen in de dagelijkse flow? En horen we dan nooit meer: “ons gaat dat nooit gebeuren dat we uit elkaar gaan en dat alles wat vanzelfsprekend was ineens weg is"?

Trouwen in gemeenschap van goederen of onder huwelijkse voorwaarden

Trouwen (of het aangaan van een geregistreerd partnerschap) is meestal een relatief bewuste keuze voor een juridisch jasje om jullie verbond en geeft ook een juridisch vangnet als het bouwwerk geen stand houdt. Je hoeft er niet bewust mee bezig te zijn maar je weet dat het er is (of je kunt weten dat het er is). Het is niet altijd leuk, maar het is min of meer voorspelbaar.

Met de beperkte gemeenschap van goederen die er gaat komen wordt een in de meeste gevallen simpel systeem, dat eigenlijk heel prima overeenkomt met hoe het gros van de koppels leeft, absoluut ingewikkelder. Feit is dat boekhouden, afrekenen en verrekenen of überhaupt rekenen in de meeste relaties niet top of mind zijn. Rekensommen en romantiek gaan niet zo goed samen.

Delen door twee is vaak moeilijk genoeg maar altijd makkelijker dan uitzoeken wat wel en wat niet en waarom wel of waarom niet. Simpel samengevat houdt de nieuwe wet in dat alleen wat je tijdens het huwelijk opbouwt gedeeld hoeft te worden. Dat klinkt logisch en rechtvaardig, maar dat hoeft het zeker niet te zijn en het is bovendien niet eenvoudig. Er gaat toch van alles vermengen en hoe ontwar je dat uiteindelijk? 
 
Waar het nu en ook in de toekomst op neerkomt is: je weet dat je iets gaat doen wat juridische gevolgen heeft. Dat bijzondere moment van het trouwen is ook een moment waarop je stil kunt staan bij wat dat zou kunnen betekenen in jullie specifieke geval en welke voorzieningen je zou kunnen treffen om te beschermen wat voor jullie of jou belangrijk is. Een prima moment om je goed te laten informeren en iets vast te laten leggen.

Mocht je nu denken: ik blijf wel lekker LAT-ten of samenwonen om juridische complicaties buiten de deur te houden. Juist dan kun je onaangenaam verrast worden. Elke relatie die je aangaat is een potentieel conflict en hoe minder er vastligt hoe onaangenamer de strijd kan worden.

Binnenkort deel 2 van Juridische liefde: Hoe spannend is de informele (samenlevings) relatie?